Бу күн 1990 сыллаахха саха норуотун улаханнык өрүкүппүт, тыынын уһаппыт,

хараҥаҕа тыкпыт күн кэриэтэ суолталаммыт

судаарыстыбаннай суверенитет декларацията ылыллыбыта.

     Саха сирэ бэйэтин бас билиниитин тосхоллоро баар буолбуттара. Сиртэн хостонор баай, экэниэмикэ, бырамыысалынас тутулугар саҥа сүүрээннэр хото киирбиттэрэ. Төрөөбүт тылбытынан үөрэниибит, эйгэтин кэҥэтиибит хааччаҕа суох буолбута, култуураҕа, литэрэтиирэҕэ саҥа ааттар күөрэйбиттэрэ, көҥүл тыыннаах айымньылар өрө анньан тахсыбыттара. Дьон көҥүл тыынын ыймахтаабыта. Бу барыта ССРС диэн ааттаах модун держава ыһыллан, уларыта тутуу диэн ааттаммыт кэми кытта бииргэ буолбута. 1991 сыллаахха Саха сирин олохтоохторо бүттүүн өрө көтөҕүллэн туран, маҥнайгы бэрэсидьиэни талаллар. Саха ССР Үрдүкү сэбиэтин бэрэссэдээтэлинэн үлэлии олорбут Михаил Ефимович Николаев норуот 76,7 % куолаһын ылан, бар дьонун итэҕэлин толорон, уустук эрээри сырдык эрэллээх суолунан илдьэ барар.
   “Суверенитеты ылынан Саха Өрөспүүбүлүкэтэ норуоттарын иннигэр толору эппиэтинэһи сүкпүтэ”, — диэн эппиттээх Михаил Ефимович. Кырдьык, сиртэн хостонор баайы бас билии Өрөспүүбүлүкэ бас билиитигэр киирбитэ, саха ыччата тиэхиньиичэскэй идэни баһылыыр бэлиитикэтэ турбута, саха ыччата бырамыысалынас диэки эрэллээхтик хайыспыта.
   Биһиги күн бүгүн умнубаппыт оччотооҕу көҥүл тыынын. Хайа саха тыллаах санаабат буолуой, 1992 сылаахха буолбута маҥнайгы саха конгреһын? Саха народнай суруйааччыта Софрон Петрович Данилов толору мустубут саала иннигэр туран эппит тыла иҥпитэ саха сүрэҕэр.“Саха сирэ – сахалар төрүт Ийэ дойдубут. Бу сир бүттүүммүт дьылҕатын биһигэ, олоҕун уйата, дьолбут — соргубут да, муҥмут — сорбут да төрүтэ. Быһата, кини дьылҕата — биһиги дьылҕабыт, кини дьоло — биһиги дьолбут, кини соро – биһиги сорбут. Уонна туох баар уйулҕабынан эрэнэн, итэҕэйэн туран этиэхпин баҕарабын: бу күн сырдыгын көрөрбүт тухары кинини биһигиттэн былдьыыр күүс суох!” Суруйааччы тылыгар иһиллэр норуот мунньуммут, хаайтарбыт, туоххаһыйбыт, үйэлэргэ эрэнэ күүппүт санаата!
   Судаарыстыбаннаһы төрүттээбит Саха Сирэ 1993 с. Ил Түмэн судаарыстыбаннай мунньаҕын барлааманын тэрийбитэ. Ол кэмтэн бэттэх, сэттис төгүлүн ыҥырыылаах Ил Түмэн мунньаҕын дьокутааттарын таллыбыт.
   Судаарыстыбаннастаах саха омугун олоҕун укулаата уларыйан, күн бүгүн Арассыыйа иһигэр олорон, атын эрэгийиэннэри кытта бииргэ сайдыы суолун хорутан иһэр.
   Сыл аайы балаҕан ыйын 27 күнүгэр долгуйан туран Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннаһын күнүн бэлиэтиибит. Быйыл бу күн Саха Сирин быыбардааччыларын 74, 77 % куолаһын ылан, Айсен Сергеевич Николаев иккис төгүлүн Ил Дархан солотугар киириэҕэ. Бу күммүт суолтата күүһүрэн, историческай ситим буолан, бүппэт тыыннаах бүтүн олох эргииринэн буолар.

https://www.sakhaparliament.ru/uopsastiba/17649-sakha-r-sp-b-l-ketin-sudaarystybanna-yn-k-n-n-k-rs